Thảo một bài bần phú,
Luận đôi câu nhơn nghĩa tinh vi.
Kẻ đắc thời đắc lễ đắc nghi
Người thất thế, thất thi thất nghiệp.

Cũng có kẻ cực già đời mãn kiếp,
Cũng có người phong lưu tự bé chí già.
Việc ấy nghĩ không ra,
Chẳng biết tại căn hay là tại số?

Cũng có kẻ ở phường, ở phố,
Cũng có người sầu giả lâm bô.
Đã khắp trong cửu quận mười đô,
Vì hai chữ phú bần lợn lạo.

Kẻ lớn tiếng ỷ tiền ỷ gạo,
Người nhỏ hơi vì bởi bần cùng.
Lưng không tiền kêu gọi đứa khùng,
Cầm bạc nén nâng niu người trí.

Đã khắp trong luân lý,
Lựa rằng phải là phi.
Hễ sang giàu túc thực túc y
Bằng đói khó bần hàn cơ cẩn

Bề thê tử mảng lo xẩn bẩn,
Việc lễ nghi thiếu trước hụt sau.
Giàu có tiền kêu chậm quá mau,
Nghèo trước mặt hỏi ai không có.

Tiền trong túi ngồi khoanh xếp đó,
Bạc đầy rương làm bộ hộ nhàn.
Giàu có tiền ở chốn lâm san
Nhiều kẻ tới kêu anh kêu chị.

Giận thế sự “chơn vi hồ mị”,
Ghét nhơn gian “chỉ thị khi cơ”.
Thuở thất thời muốn đuổi muốn xô,
Cơn đắc thế muốn bồng muốn ẵm.

Sao chẳng sợ thiên oai lẩm lẩm,
Mà không kiên búa nguyệt trùng trùng.
Anh em nghèo xem thể người dưng,
Giàu khác họ nói rằng thân quyến.

Vậy mới là sáng kiến,
Vậy mới gọi chòm ong.
Nhiều kẻ ở không xong,
Hay quen tài không quen ngởi.

Bắt chước chi người Dương Khởi
Mà phú đấu làm chi?
Giàu Thạch Sùng, giàu thị giàu phi,
Khó Tăng Tử, khó càng có tiếng.

Rất đổi kiệm là người Tử Yến,
Áo hồ cừu tam thập dư niên.
Sao chẳng sống mà làm tiên,
Thác làm chi cho uổng kiếp?

Sách có chữ: Bá niên lưu sự nghiệp,
Giai đo tống thị hồ không.
Còn chi nữa mà trông?
Còn chi đâu mà đợi?

Sao chẳng làm chút nhân chút ngởi,
Để cho thiên hạ nhắc đời.
Nói như vậy chưa cạn đôi lời,
Phân như vậy chưa đà hẳng lẻ.

Phải chi ai biết bói,
Bói cho tin một quẻ, bói cho tin một lời.
Bói cho biết đất biết trời.
Bói cho biết nhơn biết loại.

Sao những kẻ khôn khôn dại dại,
Sao những người dại dại khôn khôn.
Cũng có người chức tước quyền môn.
Cũng có kẻ bần hàn mà cô độc.

Sách nào nói là nhơn vô lộc,
Sách nào truyền hà thảo vô căn.
Làm cháy da không đủ mà ăn,
Chơi ngã nghến mà no ấm cật.

Nghèo thỏn mõn lo bề cấy gặt,
Giàu ước mong tới thuở mà thâu.
Cuộc phú bần ai dễ biết đâu,
Do thiên định kiếp căn mạng số.

Cũng có kẻ giàu mà ham hố,
Cũng có người trí hóa tài mưu.
Cũng có người bần tiện lại phong lưu,
Cũng có kẻ phiêu lưu đoạt loạn.

Sao những kẻ cờ cờ bạc bạc,
Sao những người rượu rượu trà trà.
Đàn ông chí những đàn bà,
Cũng có kẻ trai son, người gái góa.

Bói cho biết vàng vàng đá đá,
Bói cho hay đá đá vàng vàng.
Tôi họ Hàn ở chốn lâm san,
Ngày hai bữa cháo cơm phải nhịn.

Thuở đói rách liền tranh đà chẳng kín,
Khi sang giàu ăn mặc phủ phê.
Xưa bần hàn thường thực hoát lê,
Cơn phú quới yểm thân lương vị.

Nay mới biết phi phi thị thị,
Xưa không tường thị thị phi phi.
Hễ có tiền dỉ thị vi phi,
Bằng không của dỉ phi di thị.

Nhơn tâm đa hồ mị,
Thiên địa tất giai tri.
Lúc ta nghèo nhiều kẻ khinh khi,
Còn phải chịu tiểu nhi quá hạ.

Giàu với nghèo dẫu quen cũng lạ,
Sang với hèn thân thích cũng không ưa.
Trời kia còn khi nắng khi mưa,
Người sao khỏi hưng suy bỉ thối.

Ai cũng muốn vinh vinh quới quới,
Người cũng ham quới quới vinh vinh.
Tạm vài câu “hạ thiện tự sinh”,
Làm sao đặng “kiêu sao toại chí”.

Ai cũng biết những điều liêm sĩ,
Ngặt không tiền liêm sĩ với ai.
Lời tục nói a “Anh Hai”
Sách kêu rằng: “Phương Khổng”

Cũng vì gã hại Tào hại Đổng,
Cũng vì va nghĩa đoạn thân sơ.
Nghèo không tiền mỗi việc mỗi ngơ,
Giàu có của càng siêu càng sái.

Ngô bất thức thế gian quái quái,
Ngả lai tri thiên hạ đường đường.
Chữ danh hư tiêu trưởng lẽ thường,
Câu phú quí bần cùng hữu mạng.

Hễ đói khó mang câu “lậu hạng”,
Nếu sang giàu đặng chữ “hiển vang”.
Dầu ai mưu trí khôn ngoan,
Cũng khó biết cái nghèo mà tránh lánh.

Dại có của dại càng bảnh lảnh,
Khôn không tiền khôn cũng ngất ngô.
Việc bua quan miệng nói u ơ,
Bế liêm sĩ lại thêm ngọng liệu.