Chú thích

1. Rươi

   Một loại giun đất nhiều chân, thân nhiều lông tơ, thường sinh ra ở những gốc rạ mục ở những chân ruộng nước lợ. Tới mùa rươi (khoảng tháng 9, tháng 10 âm lịch), rươi sinh sản rất nhiều, bà con nông dân thường bắt về làm mắm ăn.

   

   Con rươi

2. Ruốc

   Một loại tôm nhỏ (chỉ dài khoán 10-40mm), thường được đánh bắt dùng để làm mắm (mắm ruốc, mắm tôm hoặc mắm chua) hay phơi khô thành ruốc khô, có thể xay vụn thành bột ruốc.

   

   Ruốc khô

3. Nhài

   Còn gọi là lài, loại cây nhỏ có hoa màu trắng rất thơm. Nhân dân ta thường dùng hoa lài để ướp trà.

   

   Bông hoa lài (nhài)

4. Hoài

   Uổng phí, mất đi một cách hoàn toàn vô ích do đem dùng vào việc không đáng hoặc không mang lại một kết quả nào cả.

5. Đặng

   Được, để, nhằm (từ cũ, phương ngữ).

6. Ba trăng

   Người xưa gọi mỗi tháng là một con trăng. Ba trăng tức là ba tháng.

7. Có bản chép: Thấy em có nghĩa.

8. Sơn ca

   Cũng gọi là chiền chiện, chà chiện ở Quảng Nam hoặc cà lơi ở Huế, một giống chim thuộc họ chim sẻ, có tiếng hót lảnh lót và kiểu bay liệng lạ mắt. Loài này thường làm tổ ở mặt đất hoặc nơi không cao lắm so với mặt đất. Thức ăn chính là côn trùng.

   

   Chim sơn ca

9. Cai

   Từ gọi tắt của cai vệ, chức danh chỉ huy một tốp lính dưới thời thực dân Pháp.

   

   Lính lệ

10. Xã

    Người có chức vị trong làng xã ngày xưa.

11. Trùm

    Người đứng đầu một phường hội thời xưa.

    

    Nghệ sĩ Minh Nhí trong vai trùm Sò (áo the xanh) trong vở cải lương Ngao Sò Ốc Hến

12. Quân tử

    Hình mẫu con người lí tưởng theo Nho giáo. Quân tử là người ngay thẳng, đứng đắn, công khai theo lẽ phải, trung thực và cẩn trọng.

13. Trân

    Quý trọng, coi trọng (chữ Hán).

14. Khoáy

    Chỗ lông hay tóc xoáy lại.

15. Rứa

    Thế, vậy (phương ngữ Trung Bộ).

16. Chi mô

    Gì đâu (phương ngữ miền Trung).

17. Cấy chi

    Cái gì (phương ngữ Bắc Trung Bộ).

18. Dừ

    Giờ, bây giờ. Còn đọc là giừ (phương ngữ Bắc Trung Bộ).

19. Can trường

    Cũng đọc là can tràng, nghĩa đen là gan (can) và ruột (trường), nghĩa bóng chỉ nỗi lòng, tâm tình.

    Chút riêng chọn đá thử vàng,
    Biết đâu mà gửi can tràng vào đâu?
    (Truyện Kiều)

20. Mái

    Phần dẹp của cây chèo, loại chèo có lấp vào cọc.

21. Từ Thức

    Nhân vật trong truyện Từ Thức gặp tiên, được chép lại trong tác phẩm Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ:

    Xưa có người tên là Từ Thức, nhân đi chơi hội đã cởi áo gấm giúp một cô gái xinh đẹp. Sau chàng từ quan, tìm thú vui nhàn tản. Một lần ra cửa biển Thần Phù, Từ Thức đi qua núi và thấy một hang động rất đẹp, được bà chủ động gả cho Giáng Hương, chính là người chàng đã giúp thuở nào. Được một năm, Từ Thức nhớ nhà, muốn về thăm. Giáng Hương sắm xe và gài sẵn phong thư kín nói lời ly biệt. Khi về đến quê nhà, tất cả đều đã đổi thay, không ai biết chàng là ai. Chàng hỏi một cụ già râu tóc bạc phơ thì mới biết đó là cháu ba đời của mình. Từ Thức buồn rầu, muốn lại ngồi lên xe tiên để đi, thì xe đã hóa thành chim loan bay đi mất rồi. Mở bức thư của Giáng Hương ra xem, chàng chỉ thấy có dòng chữ: "Ở nơi tiên cảnh, cùng nhau kết bạn, nay duyên xưa đã hết, không còn mong hội ngộ." Về sau, người ta thấy Từ Thức đội nón nhẹ đi vào núi Hoàng Sơn (thuộc huyện Nông Cống, Thanh Hóa) rồi không thấy trở về nữa.

    Hang động nơi Từ Thức gặp tiên nay là động Từ Thức.

22. Rày

    Nay, bây giờ (phương ngữ).

23. Chầy

    Trễ, chậm (từ cổ). Trong ca dao ta cũng thường gặp cụm từ "canh chầy," nghĩa là canh khuya, đêm khuya.

24. Thắt thẻo

    Bồi hồi, khắc khoải, bồn chồn trong lòng (phương ngữ Nam Bộ).

25. Sở đất

    Đám đất, miếng đất (phương ngữ Nam Bộ).

26. Hổ thân

    Xấu hổ (phương ngữ Nam Bộ).

27. Lòng tong

    Còn gọi là lòng đong, tên gọi chung của một số loại cá nước ngọt hoặc nước lợ, thân nhỏ, thường được người dân đem kho khô hoặc kho nước với tiêu bột ăn cơm nóng.

    

    Cá lòng tong chỉ vàng