Chú thích

1. Để

   Ruồng bỏ.

2. Cước thoáng con no, cước to con đói

   Dùng cước thoáng (loại dây câu mảnh) thì cá khó thấy, dễ cắn câu, và ngược lại.

3. Có bản chép: Dẫu ngay không hái.

4. Có bản chép: người.

5. Dốc Một, chùa Lầu

   Hai địa danh nay thuộc tỉnh Phú Yên. Dốc Một ở cách đèo Quán Cau về phía núi Đọ 3 km, trên dốc có một chùa có gác chuông cao nên gọi là Chùa Lầu. Nơi đây gắn liền với truyền thuyết của một đôi trai gái không lấy được nhau, bỏ nhà đi tu.

6. Thâm ân

   Ân tình, ân nghĩa sâu nặng.

7. Ngân Hà

   Tên gọi của thiên hà bao gồm Trái Đất của chúng ta. Trên bầu trời đêm, Ngân Hà trông như một dải sáng trắng vắt ngang bầu trời, nên được hình tượng hóa thành một dòng sông trên thượng giới. Trong thần thoại Trung Quốc, Ngưu Lang và Chức Nữ bị sông Ngân Hà chia cách, nên sông Ngân còn tượng trưng cho sự ngăn cách lứa đôi.

   

   Dải Ngân Hà. Nguồn: Rick Whitacre.

8. Suối vàng

   Cõi chết. Từ này bắt nguồn từ chữ hoàng tuyền, cũng đọc là huỳnh tuyền. Hoàng tuyền vốn có nghĩa là suối ngầm, mạch nước ngầm ở dưới đất, vì đất màu vàng nên có tên như vậy.

   Gọi là gặp gỡ giữa đường
   Họa là người dưới suối vàng biết cho
   (Truyện Kiều)

9. Kim cổ kì quan

   Những cảnh lạ (kì quan, hiểu rộng ra là chuyện lạ) từ xưa (cổ) đến nay (kim).

10. Đoài

    Phía Tây.

11. Rày

    Nay, bây giờ (phương ngữ).

12. Đặng

    Được, để, nhằm (từ cũ, phương ngữ).

13. Từng

    Tầng (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

14. Thầy

    Cha, bố (phương ngữ một số địa phương Bắc và Bắc Trung Bộ).

15. Đàng

    Đường, hướng (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

16. Chữ đồng

    Từ cụm từ Hán Việt "đồng tâm đái," hoặc "dải đồng," chỉ sợi thắt lưng ngày xưa có hai dải lụa buộc lại với nhau. Văn chương cổ dùng từ "chữ đồng" hoặc "đạo đồng" để chỉ sự kết nguyền chung thủy của vợ chồng.

    Đã nguyền hai chữ đồng tâm
    Trăm năm thề chẳng ôm cầm thuyền ai
    (Truyện Kiều)

17. Phu thê

    Vợ chồng (từ Hán Việt).

    Có âm dương, có vợ chồng,
    Dẫu từ thiên địa cũng vòng phu thê.
    (Cung oán ngâm khúc)

18. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Ngũ Trợt.

19. Chợ Gia Lạc

    Một phiên chợ đặc biệt gần thôn Vĩ Dạ, chỉ họp vào mấy ngày Tết hằng năm. Tương truyền phiên chợ này là do Định Viễn Quận Vương Nguyễn Phúc Bính, hoàng tử thứ 6 của vua Gia Long, cho lập để người trong hoàng tộc đến chơi xuân, dần dần về sau thì nhân dân cũng tham dự.

    

    Chợ Gia Lạc qua tranh

20. Khôn

    Khó mà, không thể.

21. Tày

    Bằng (từ cổ).

22. Ba thu

    Ba mùa thu, tức là ba năm. Lấy ý từ bài Thái cát (Hái rau) trong Kinh Thi, trong có đoạn:

    Bỉ thái tiêu hề.
    Nhất nhật bất kiến,
    Như tam thu hề

    Dịch:
    Cỏ tiêu đi hái kìa ai,
    Xa nhau chẳng gặp một ngày đợi trông.
    Bằng ba mùa đã chất chồng.

    "Một ngày không gặp xem bằng ba thu" thường dùng để chỉ sự nhớ nhung khi xa cách của hai người yêu nhau.

23. Bài ca dao này tương truyền là lời Đinh Bộ Lĩnh thường hát cùng chúng bạn chăn trâu thời niên thiếu.