Chú thích

1. Gấc

   Loại cây dây leo cho quả khi chín có màu cam đỏ đặc trưng, được trồng nhiều ở miền Bắc nước ta. Thịt gấc được sử dụng chủ yếu để nhuộm màu các loại xôi, gọi là xôi gấc. Vì sắc đỏ nên xôi gấc được chuộng trong những việc khao vọng, đình đám trong các dịp lễ tết hay cưới hỏi. Lá gấc non thái chỉ còn được dùng như một loại gia vị không thể thiếu trong món củ niễng xào rươi, một món ăn đặc biệt ở miền Bắc.

   

   Quả gấc

2. Bánh chưng

   Một loại bánh truyền thống của dân tộc ta, làm từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, lá dong. Bánh thường được làm vào các dịp Tết cổ truyền của dân tộc Việt và ngày giổ tổ Hùng Vương, nhằm thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với cha ông và đất trời xứ sở. Theo quan niệm phổ biến hiện nay, cùng với bánh giầy, bánh chưng tượng trưng cho quan niệm về vũ trụ của cha ông ta.

   

   Bánh chưng

3. Heo may

   Một loại gió nhẹ, hơi lạnh và khô, thường thổi vào mùa thu.

   Chỉ còn anh và em
   Cùng tình yêu ở lại…
   - Kìa bao người yêu mới
   Đi qua cùng heo may.
   (Thơ tình cuối mùa thu - Xuân Quỳnh)

4. Đỉa

   Một loại động vật thân mềm, trơn nhầy, sống ở nước ngọt hoặc nước lợ, miệng có giác hút để châm vào con mồi và hút máu. Tên gọi này có gốc từ từ Hán Việt điệt.

   

   Con đỉa

5. Ráng

   Những đám mây sáng rực, có màu vàng hay màu hồng sẫm, do phản xạ ánh sáng mặt trời vào lúc rạng đông hay chiều tà. Từ màu sắc của ráng, nhân dân ta có thể dự đoán được thời tiết.

   Áo chàng đỏ tựa ráng pha
   Ngựa chàng sắc trắng như là tuyết in
   (Chinh phụ ngâm khúc)

   

   Ráng chiều (Ảnh: Trương Công Khả)

6. Mống

   Cầu vồng (phương ngữ).

7. Mống áp

   Cầu vồng mọc thấp, gần mặt đất.

8. Cỏ gà

   Còn có các tên khác là cỏ chỉ, cỏ ống, một loại cỏ sinh trưởng rất mạnh, bò kết chằng chịt với nhau thành thảm dày đặc. Trẻ em ở nông thôn có trò chơi đơn giản từ cỏ gà gọi là "chọi cỏ gà" hay "đá cỏ gà."

   

   Cỏ gà

9. Vẩy mại

   Mây trên trời kết lại trông như những lớp vẩy cá mại.

10. Bối bừa

    Mây trên trời kết lại trông như những vết bừa trên ruộng.

11. Mưa rươi

    Mưa nhỏ và rất ngắn, thường có vào cuối mùa mưa ở miền Bắc, vào khoảng tháng chín âm lịch, trùng với mùa có rươi ở vùng biển.

12. Mưa cữ

    Một tên gọi của mưa tháng mười. Có ý kiến cho rằng gọi là "mưa cữ" vì mưa tháng mười dễ làm người ta bị ốm, cảm khật khừ như bà ở cữ (vừa đẻ dậy).

13. Mưa rấp

    Mưa lớn, mưa mịt mù.

14. Trộ

    Trận (phương ngữ).