Chú thích

1. Mảng

   Mải, mê mải (từ cũ).

2. Đàng

   Đường, hướng (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

3. Trẩy

   Đi đến nơi xa (thường nói về một số đông người). Trẩy hội nghĩa là đi dự ngày hội hằng năm.

4. Cò

   Một loài chim rất quen thuộc với đồng quê Việt Nam. Cò có bộ lông màu trắng, sống thành đàn ở vùng đất ngập nước ngọt như hồ ao, kênh mương, sông, bãi bùn ngập nước, ruộng lúa... Thức ăn chủ yếu là các loại ốc, các động vật thuỷ sinh như ếch, nhái, cua và côn trùng lớn. Hình ảnh con cò thường được đưa vào ca dao dân ca làm biểu tượng cho người nông dân lam lũ cực khổ.

   “Con cò bay la
   Con cò bay lả
   Con cò Cổng Phủ,
   Con cò Đồng Đăng…”
   Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn,
   Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.
   (Con cò - Chế Lan Viên)

   

   Cò

5. Vạc

   Một loại chim có chân cao, cùng họ với diệc, cò, thường đi ăn đêm, tiếng kêu rất to.

   

   Vạc

6. Bồ nông

   Một loài chim săn cá, có chiếc mỏ dài và túi cổ họng lớn đặc trưng để bắt con mồi.

   

   Bồ nông

7. Cốc

   Loài chim lội nước thuộc họ Bồ nông, thức ăn là các loại động vật thủy hải sản nhỏ

   

   Chim cốc

8. Rau răm

   Một loại cây nhỏ, lá có vị cay nồng, được trồng làm gia vị hoặc để ăn kèm.

   

   Rau răm

9. Thuôn

   Chế biến món ăn làm từ thịt bằng cách nấu nhiều nước cùng với hành và rau răm.

   

   Thịt bò thuôn

10. Bù trì

    Chăm lo, nuôi nấng chu đáo hoặc giúp đỡ một cách ân cần (từ cũ).

11. Xe

    Ống dài dùng để hút thuốc lào hay thuốc phiện. Ống cắm vào điếu bát để hút thuốc lào được gọi là xe điếu hoặc cần hút. Ống để hút thuốc phiện gọi là xe lọ.

    

    Bát điếu và xe điếu

12. Lồn lá tre, buồi xe điếu

    Sự tương xứng về kích cỡ (nhỏ) của bộ phận sinh dục nam và nữ.

13. Chùa Tiên

    Một ngôi chùa cổ, thờ Mẫu, nằm trên núi Đụn, thôn Đồi Ngang, xã Thanh Lưu huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. Lễ hội chùa diễn ra từ mùng 1 đến 3 tháng Ba âm lịch.

14. Canh cửi

    Sợi chỉ dọc (canh hoặc kinh) trên Khung cửi">khung dệt (cửi). Chỉ công việc dệt vải, dệt lụa.

    

    Dệt cửi

15. Đạo hằng

    Đạo thường. Ý nói ăn ở bình thường, ngay thẳng, có đạo đức. Cũng nói là tính (tánh) hằng.

16. Luông

    Cách may giấu đường chỉ một bên. Đối với luông là ép, cách may để lộ đường chỉ ra cả hai bên.

17. Độ

    Đậu, đỗ (cách phát âm của một số địa phương Bắc Trung Bộ).

18. Cơm nếp độ chà

    Loại xôi làm từ nếp và đỗ xanh chà (cán) thành bột, tương tự như món xôi vò.

    

    Xôi vò

19. Yên Hồ

    Một địa danh nay là xã Yên Hồ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Thời nhà Trần vùng này gọi là Bà Hồ, thời Lê gọi là Bình Hồ; theo phỏng đoán của các nhà nghiên cứu, tên Yên Hồ có lẽ có từ đời Tây Sơn.

20. Nhân trần

    Còn gọi hoắc hương núi, chè nội, một loại cây thân thảo, tràng hoa màu tím hay lam, lá thơm, vị cay, hơi đắng. Cây mọc hoang vùng đồi núi, bờ ruộng, bãi đất trống, có thể gieo trồng bằng hạt. Dân ta thường dùng nhân trần làm thuốc cho phụ nữ sau khi sinh đẻ. Nước sắc cây này có tác dụng tiêu, kích thích ăn uống và bổ máu.

    

    Nhân trần

21. Ích mẫu

    Cây thân thảo, tràng hoa màu tím hồng, mọc hoang trên những vùng đất ẩm ở bãi sông. Dân ta dùng ích mẫu làm thuốc cho phụ nữ sau khi đẻ, hoặc chữa cao huyết áp, viêm thận và làm thuốc bổ huyết...

    

    Ích mẫu

22. Thê nhi

    Vợ con (từ Hán Việt).

23. Thần vì

    Cũng gọi là thần vị, thần chủ, chỉ bài vị của người chết.

24. Rày

    Nay, bây giờ (phương ngữ).

25. Tầm phương lập nghiệp

    Tìm đường lập nghiệp.

26. Ví dầu

    Nếu mà, nhược bằng (từ cổ). Cũng nói là ví dù.

27. Diềm

    Lá vải thêu làm rèm che mui cáng khiêng người.