Chú thích

1. Thượng lộ

   Lên đường (chữ Hán). Thường đi chung với bình an thành thượng lộ bình an.

2. Ngộ

   Gặp gỡ (từ Hán Việt).

3. Bá Nha, Tử Kỳ

   Xem chú thích tri âm.

4. Đờn

   Đàn (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

5. Hè

   Dải đất nền phía trước hoặc chung quanh nhà.

6. Từ Thức

   Nhân vật trong truyện Từ Thức gặp tiên, được chép lại trong tác phẩm Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ:

   Xưa có người tên là Từ Thức, nhân đi chơi hội đã cởi áo gấm giúp một cô gái xinh đẹp. Sau chàng từ quan, tìm thú vui nhàn tản. Một lần ra cửa biển Thần Phù, Từ Thức đi qua núi và thấy một hang động rất đẹp, được bà chủ động gả cho Giáng Hương, chính là người chàng đã giúp thuở nào. Được một năm, Từ Thức nhớ nhà, muốn về thăm. Giáng Hương sắm xe và gài sẵn phong thư kín nói lời ly biệt. Khi về đến quê nhà, tất cả đều đã đổi thay, không ai biết chàng là ai. Chàng hỏi một cụ già râu tóc bạc phơ thì mới biết đó là cháu ba đời của mình. Từ Thức buồn rầu, muốn lại ngồi lên xe tiên để đi, thì xe đã hóa thành chim loan bay đi mất rồi. Mở bức thư của Giáng Hương ra xem, chàng chỉ thấy có dòng chữ: "Ở nơi tiên cảnh, cùng nhau kết bạn, nay duyên xưa đã hết, không còn mong hội ngộ." Về sau, người ta thấy Từ Thức đội nón nhẹ đi vào núi Hoàng Sơn (thuộc huyện Nông Cống, Thanh Hóa) rồi không thấy trở về nữa.

   Hang động nơi Từ Thức gặp tiên nay là động Từ Thức.

7. Chí

   Đến, kéo dài cho đến (từ Hán Việt).

8. Thài lai

   Còn nói thày lay, xen vào việc của người khác không liên quan đến mình (phương ngữ Nam Bộ).

9. Gia sự

   Những chuyện trong nhà (từ Hán Việt).

10. Rắn mái gầm

    Loại rắn độc có kích thước khá lớn, dài trên một mét khi trưởng thành. Đầu to, trên đầu có dấu hiệu giống như một mũi tên màu vàng, mắt nhỏ màu đen. Thân rắn có khoanh đen và vàng xen kẽ, giữa lưng có gờ nổi dọc theo xương sống. Đây là một trong những loài rắn cực độc, nọc độc có thể giết chết nạn nhân trong vài phút nếu không được cứu chữa kịp thời. Rắn mái gầm chậm chạp, ít khi chủ động tấn công con người, thức ăn của chúng là rắn khác, cá, ếch, trứng rắn. Loài rắn này có nhiều tên khác như mai gầm, cạp nong, hổ lửa...

    

    Rắn mái gầm

11. Hổ mang

    Một loại rắn rất độc, thân mình có thể dài tới 2m, không có vảy má, thường bạnh cổ ra khi bị kích thích, khi đó ở phía trên cổ trông rõ một vòng tròn màu trắng (gọi là gọng kính). Lưng có màu nâu thẫm, vàng lục hay đen, hoặc đồng màu hoặc có những dải hoa văn như những vạch ngang đơn hoặc kép sáng màu hơn.

    

    Rắn hổ mang

12. Câu thành ngữ này nói về độ nguy hiểm của hai loài rắn: bị mái gầm cắn thì chết tại chỗ, bị hổ mang cắn thì có thể gắng gượng về đến nhà mới chết.

13. Cả

    Lớn, nhiều (từ cổ).

14. Đặng

    Được, để, nhằm (từ cũ, phương ngữ).

15. Gá duyên

    Kết thành nghĩa vợ chồng.

16. Kén lừa

    Kén chọn.

17. Có bản chép: xứ Huế.

18. Hai chữ cuối của mỗi câu đều sử dụng cách nói lái.

19. Phụ mẫu

    Cha mẹ (từ Hán Việt).

20. Xáng

    Đánh, đập mạnh một cái gì (xáng chén, xáng bạt tai...).

21. Ở giá

    Ở góa (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

22. Lang vân

    Lang chạ, trắc nết.