Chú thích

1. Cải cúc

   Còn gọi là rau tần ô, một loại rau có vị ngọt nhạt, hơi đắng, the, mùi thơm, có thể dùng ăn sống như xà lách, hoặc chế dầu giấm, ăn với lẩu, nấu canh... Cải cúc còn dùng làm thuốc chữa ho lâu ngày và chữa đau mắt.

   

   Cải cúc

2. Rau đắng

   Cũng gọi là cây càng tôm, cây biển súc, một loại rau hình mũi mác, có vị đắng, thường được dùng làm rau sống hay chế biến nhiều món khác nhau, hoặc làm thuốc.

   

   Lá và hoa cây rau đắng.

   Nghe bài hát Còn thương rau đắng mọc sau hè.

3. Đỗ quyên

   Có giả thuyết cho là chim cuốc. Theo hai học giả Đào Duy Anh và An Chi thì chim quyên là chim tu hú. Hình ảnh chim quyên trong ca dao dân ca thường tượng trưng cho những điều tốt đẹp.

   

   Chim tu hú

4. Củi đậu nấu đậu

   Cảnh anh em nồi da nấu thịt. Tương truyền Tào Thực, con trai thứ của Tào Tháo, là một người rất thông minh. Khi con cả là Tào Phi lên ngôi, vì sợ Tào Thực oán hận làm phản nên bắt Tào Thực phải làm một bài thơ sau bảy bước đi, nếu làm không được sẽ bị chém. Tào Thực vâng lời, đọc bài thơ sau, người đời gọi là Thất bộ thi (thơ bảy bước):

   Chử đậu nhiên đậu cơ
   Đậu tại phủ trung khấp
   Bản tự đồng căn sinh
   Tương tiễn hà thái cấp?

   Phan Kế Bính dịch:

   Cẳng đậu đun hạt đậu
   Hạt đậu khóc hu hu
   Cùng sinh từ một gốc
   Thui nhau nỡ thế ru?

5. Như tuồng

   Như có vẻ.

6. Chỉ con cái nhà giàu sang, quyền quý.

7. Chìa vôi

   Một loại chim giống sẻ, đuôi dài, lông có hai màu đen trắng.

   

   Chìa vôi

8. Cá bã trầu

   Một loại cá biển thân dẹp, vẩy có màu hồng nhạt, mắt to. Cá cho thịt mềm, rất ngọt, được chế biến nhiều món ngon như nướng, chiên, nấu canh chua... Tùy vùng miền mà loại cá này có những cái tên khác nhau như cá thóc, cá mắt kiếng, cá trao tráo (hai tên sau có lẽ là dựa vào đặc điểm của mắt cá).

   

   Cá bã trầu

9. Bài này nói về tục ăn trầu (vôi, trầu, cau, thuốc).

10. Binh

    Bênh vực (phương ngữ Nam Bộ).

11. Bần

    Còn gọi là cây thủy liễu, loài cây gặp nhiều ở các vùng ngập mặn Nam Bộ. Gỗ bần chủ yếu dùng làm chất đốt, còn trái bần có vị chua, chát với mùi thơm đặc trưng được chế biến thành nhiều món ăn đặc sản của Nam Bộ như mắm bần, lẩu cá nấu bần, mứt bần, kẹo bần...

    

    Cây và quả bần

12. Tấp

    Trôi dạt vào.

13. Câu cuối này có nơi hát: Đưa Long xuống lỗ.

14. Sập

    Loại giường không có chân riêng, nhưng các mặt chung quanh đều có diềm thường được chạm trổ. Sập thường được làm bằng gỗ quý, thời xưa chỉ nhà giàu mới có.

    

    Cái sập

15. Nồng

    Nóng bức.

16. Lư

    Thứ đỉnh nhỏ để đốt trầm, hương, thường làm bằng đồng.

    

    Lư hương và hai chân nến

17. Đồng điếu

    Còn gọi là đồng đỏ, đồng mắt cua hoặc đồng thanh, là hợp kim của đồng (thường là với thiếc), trong đó tỉ lệ đồng nguyên chất rất cao (97%).

    

    Tiền Cảnh Hưng bằng vàng (trái) và đồng đỏ

18. Đánh ngạch

    Đào ngạch ăn trộm. Xem Thợ ngạch.

19. Chi

    Gì (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

20. Vì chưng

    Bởi vì (từ cổ).

21. Trầu

    Còn gọi là trầu không, một loại dây leo dùng làm gia vị hoặc làm thuốc. Lá trầu được nhai cùng với vôi tôi hay vôi sống và quả cau, tạo nên một miếng trầu. Ở nước ta có hai loại trầu chính là trầu mỡ và trầu quế. Lá trầu mỡ to bản, dễ trồng. Trầu quế có vị cay, lá nhỏ được ưa chuộng hơn trong tục ăn trầu.

    Người xưa có phong tục mời ăn trầu khi gặp nhau. Trầu cau tượng trưng cho tình yêu đôi lứa, vợ chồng, nên là một lễ vật không thể thiếu trong các dịp cưới hỏi.

    

    Lá trầu không

    

    Một miếng trầu

    Nghe nghệ sĩ nhân dân Thu Hiền hát bài Hoa cau vườn trầu.

22. Dừ

    Giờ, bây giờ. Còn đọc là giừ (phương ngữ Bắc Trung Bộ).

23. Để

    Ruồng bỏ.