Chú thích

1. Nhác

   Lười biếng.

2. Lạt

   Tre hoặc nứa chẻ mỏng, dẻo, dùng làm dây buộc.

3. Giếng khơi

   Giếng sâu.

4. Cơi trầu

   Một đồ dùng thường làm bằng gỗ, phủ sơn, trông như một cái khay tròn có nắp đậy, dùng để đựng trầu. Tục xưa khi khách đến nhà, chủ thường mang cơi trầu ra mời khách ăn trầu.

   

   Cơi đựng trầu

5. Củi rều

   Củi từ cành cây nhỏ, cây vụn trôi trên sông.

6. Mô

   Đâu, nào (phương ngữ Trung Bộ).

7. Thầy

   Cha, bố (phương ngữ một số địa phương Bắc và Bắc Trung Bộ).

8. Thân

   Thân thiết, gần gũi.

9. Giường Tàu

   Một loại giường theo kiểu Trung Hoa, có thành cao xung quanh.

10. Hộp trầu

    Hộp đựng trầu cau.

    

    Hộp trầu.

11. Bình vôi

    Ngày xưa nhân dân ta thường hay ăn trầu với cau và vôi. Bình vôi là dụng cụ bằng gốm hay kim loại để đựng vôi ăn trầu, đôi khi được chế tác rất tinh xảo, và tùy theo hình dạng mà cũng gọi là ống vôi.

    

    Bình vôi bằng gốm làng Dưỡng Động (Hải Phòng)

12. Dầu hồi

    Dầu ép từ quả hồi, dùng bôi tóc để dưỡng tóc.

    

    Quả hồi.

13. Nước hoa

    Nước nấu với hoa để gội đầu cho thơm.

14. Ngô

    Trung Quốc. Thời Lê - Mạc, dân ta gọi nước Trung Quốc là Ngô, gọi người Trung Quốc là người Ngô.

15. Tàn

    Cũng gọi là tán, đồ dùng có cán dài cắm vào một khung tròn bọc nhiễu hoặc vóc, xung quanh rủ dài xuống, để che cho vua quan thời xưa, hoặc dùng trong các đám rước.

    

    Cái tàn vàng.

16. Thác

    Chết, mất, qua đời (từ Hán Việt).

17. Chúa Chổm

    Tên gọi dân gian của Lê Trang Tông, vị vua đầu tiên thời Lê Trung hưng trong lịch sử Việt Nam. Giai thoại kể rằng thuở nhỏ ông rất nghèo, thường phải đi vay mượn để sống qua ngày, vì vậy có thành ngữ "nợ như chúa Chổm." Xem thêm trên Wikipedia.

18. Có bản chép: Mắc nợ.

19. Đồng đen

    Hợp kim đồng và thiếc, màu đen bóng, thường dùng để đúc tượng.

20. Phèn chua

    Một loại muối có tinh thể to nhỏ không đều, không màu hoặc trắng, cũng có thể trong hay hơi đục. Người ta dùng phèn chua để đánh nước cho trong hoặc làm thuốc giữ màu trong quá trình nhuộm vải.

    

    Phèn chua

21. Khánh

    Nhạc cụ gõ làm bằng tấm đồng, thường có hình giống lưỡi rìu, treo lên bằng một sợi dây.

    

    Cái khánh

22. Chĩnh

    Đồ đựng bằng sành hoặc đất nung, miệng hơi thu lại, đáy thót, nhỏ hơn chum. Xem thêm Cái chum

23. Tông đường

    Tổ tông, dòng họ (từ Hán Việt). Ở miền Nam, từ này cũng được phát âm thành tông đàng.

24. Nồi bảy, nồi ba

    Cách phân loại độ lớn của nồi thời xưa. Nồi bảy nấu được bảy lon gạo, nồi ba nấu được ba lon.

25. Ni

    Này, nay (phương ngữ miền Trung).

26. Có bản chép: cô dì mình thụ thai.

27. Ba sinh

    Ba kiếp người: kiếp trước, kiếp này và kiếp sau, theo thuyết luân hồi của Phật giáo. Văn học cổ thường dùng chữ "nghĩa ba sinh" hoặc "nguyện ước ba sinh" để nói về sự gắn kết nam nữ.

    Ví chăng duyên nợ ba sinh,
    Làm chi những thói khuynh thành trêu ngươi?
    (Truyện Kiều)

28. Nhũ

    Vú (từ Hán Việt).

29. Na

    Mang theo, vác theo (phương ngữ, khẩu ngữ).

30. Bậu

    Cũng nói là em bậu, tiếng gọi người tiếp chuyện với mình, khác giới tính, có ý thương mến, thân mật. Cách xưng hô "qua, bậu" thường được dùng trong quan hệ vợ chồng, người yêu (phương ngữ Nam Bộ).

31. Quân tử

    Hình mẫu con người lí tưởng theo Nho giáo. Quân tử là người ngay thẳng, đứng đắn, công khai theo lẽ phải, trung thực và cẩn trọng.

32. Tỉ

    So sánh, ví dụ, giống như.

33. Ngãi

    Nghĩa, tình nghĩa (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

34. Có bản chép: cho khoái.

35. Khô khoai

    Khô cá khoai. Cá khoai, có nơi gọi là cá cháo, là một loại cá có nhiều ở các vùng biển Nam Định, Thái Bình, Thanh Hoá, Quảng Bình, và nhất là Cà Mau. Cá dùng để nấu canh, nấu lẩu, hoặc làm cá khô.

    

    Phơi khô khoai

    

    Khô khoai

36. Có bản chép: thì mặc.

37. Có bản chép: thời.

38. Hai câu của bài này, có bản chép "miệng rộng" thay vì "rộng miệng."

39. Mùng

    Màn.

40. Ở một số vùng, chỉ loan truyền hai câu đầu.

41. Có bản chép: bơ vơ.