Ca dao – Dân ca

Chú thích

  1. Chuột chù
    Một giống chuột ăn thịt, thức ăn chủ yếu là côn trùng, chim non, ếch, chuột nhắt... Chuột chù có mùi rất hôi.

    Chuột chù

    Chuột chù

  2. Trù
    Trầu (phương ngữ Bắc Trung Bộ).
  3. Làm mọn
    Làm vợ lẽ (mọn có nghĩa là nhỏ).
  4. Mụ o
    Em gái của chồng (cũng như bà cô).
  5. Ông chú
    Em trai của chồng.
  6. Rươi
    Một loại giun đất nhiều chân, thân nhiều lông tơ, thường sinh ra ở những gốc rạ mục ở những chân ruộng nước lợ. Tới mùa rươi (khoảng tháng 9, tháng 10 âm lịch), rươi sinh sản rất nhiều, bà con nông dân thường bắt về làm mắm ăn.

    Con rươi

    Con rươi

  7. U mê ám chướng
    Đầu óc tối tăm, ngu dốt (phương ngữ).
  8. Có bản chép: Ngu si súc tích.
  9. Xã
    Người có chức vị trong làng xã ngày xưa.
  10. Báng
    (Trâu bò) húc (phương ngữ).
  11. Gậy chống rèm
    Rèm cửa sổ ngày trước (hoặc ở một số vùng quê bây giờ) thường làm bằng tre lợp tranh hoặc bằng gỗ, đóng mở theo bản lề nằm ngang phía trên. Khi mở rèm, người ta dùng một cây gậy nhỏ, một đầu chống vào rèm, đầu kia chống lên bệ cửa sổ.
  12. Bị
    Đồ đựng, thường đan bằng cói hay tre, có quai xách.

    Bị cói

    Bị cói

  13. Cói
    Còn gọi là cỏ lác, thường mọc hoang và được trồng ở vùng ven biển, nhiều nhất ở Ninh Bình, Nam Định, Hà Nam. Cói cũng có thể mọc và trồng ở ven sông lớn. Tại miền Nam, cói mọc nhiều ở Đồng Tháp Mười. Cây này được trồng để làm chiếu. Ở một số vùng, nhân dân đào lấy củ cói (thân rễ) về rửa sạch, thái mỏng, phơi hay sấy khô làm thuốc.

    Cói

    Cói

  14. Chi
    Gì (phương ngữ Trung và Nam Bộ).
  15. Nam mô
    Phiên âm của từ Namo नमो (nghĩa là tôn kính hoặc hướng về) trong tiếng Sanskrit, để thể hiện sự sùng kính hoặc quy ngưỡng. Người theo đạo Phật thường dùng tiếng "Nam mô" để khởi đầu cho câu niệm danh hiệu các Phật và Bồ Tát. "Nam mô" còn đọc là "Nam vô" 南無 theo phiên âm từ tiếng Hán.
  16. Từ bi
    Một khái niệm bắt nguồn từ Phật giáo, dịch của chữ karunâ trong kinh sách tiếng Phạn. Từ nghĩa là lành, hiền ; bi là thương xót, thương hại. Từ bi chỉ lòng thương xót trước sự đau khổ của người khác.
  17. Có bản chép: thích oản.
  18. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Cửu Chùa.
  19. Cân móc
    Còn gọi là cân treo, một loại cân thường gặp trước đây, gồm một thanh ngang có khắc vạch, một đầu treo một quả cân di chuyển được, đầu kia là móc cân. Khi muốn cân, người ta móc hàng hóa vào móc cân rồi dịch chuyển quả cân theo vạch ở đầu kia, cho đến khi nào cân thăng bằng thì đọc số ở vạch.

    Cân móc

    Cân móc

  20. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Tứ Móc.
  21. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Bát Bồng.
  22. Cầm bằng
    Kể như, coi như là (từ cũ).
  23. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Tám Dây.
  24. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Tứ Tượng.
  25. Bàu
    Chỗ sâu trũng như ao vũng, thường ở ngoài đồng.

    Bàu sen ở Mũi Né, Bình Thuận

    Bàu sen ở Mũi Né, Bình Thuận

  26. Mô
    Đâu, nào (phương ngữ Trung Bộ).