Những bài ca dao - tục ngữ về "bài chòi":

Chú thích

  1. Sa trường
    Bãi chiến trường (từ Hán Việt).

    Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi,
    Dục ẩm tỳ bà mã thượng thôi.
    Tuý ngọa sa trường quân mạc tiếu,
    Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi.
    (Lương Châu từ - Vương Hàn)

    Trần Nam Trân dịch:

    Bồ đào rượu ngát chén lưu ly,
    Toan nhắp tỳ bà đã giục đi
    Say khướt chiến trường anh chớ mỉa
    Xưa nay chinh chiến mấy ai về?

  2. Câu
    Con ngựa non (từ Hán Việt).
  3. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Thái Tử.
  4. Đàng
    Đường, hướng (phương ngữ Trung và Nam Bộ).
  5. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Chín Rậm.
  6. Rế
    Vật dụng làm bếp, thường đan bằng tre nứa, hình tròn, để đỡ nồi chảo cho khỏi bỏng và dơ tay.

    Đan rế

    Đan rế

  7. Rày
    Nay, bây giờ (phương ngữ).
  8. Để chế
    Để tang. Theo phong tục, khi một người qua đời thì những người thân phải để tang để tưởng nhớ, tùy theo quan hệ xa gần mà thời hạn để tang khác nhau.
  9. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Lục Rế.
  10. Điều
    Cũng gọi là đào lộn hột, một loại cây công nghiệp dài ngày. Quả (thật ra là cuống phình to ra) vị ngọt, nhiều nhựa, ăn được. Hạt (thật ra là quả) hình thận, chứa dầu, rang ăn giòn và bùi.

    Quả đào lộn hột

    Quả đào lộn hột

  11. Mô
    Đâu, nào (phương ngữ Trung Bộ).
  12. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Bảy Hột.
  13. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Sáu Hột.
  14. Ghe
    Thuyền nhỏ, thường đan bằng tre (gọi là ghe nan) hoặc bằng gỗ. Từ này đôi khi được dùng để chỉ tàu thuyền nói chung, nhất là ở vùng Trung và Nam Bộ.

    Chèo ghe

    Chèo ghe

  15. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Tứ Gióng.
  16. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Tam Quăng.
  17. Câu quăng
    Cách câu cá dùng cần dài, mồi thường lớn (ếch, nhái), khi thả câu thì quăng thật xa bờ.
  18. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Ba Bụng.
  19. Vãng lai
    Đi lại (từ Hán Việt).
  20. Ở đây có sự chơi chữ lập lờ giữa ghe (thuyền) và ghe (bộ phận sinh dục nữ).
  21. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Sáu Ghe.
  22. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Ngũ Dụm.
  23. Trợt ăn
    Mất ăn (phương ngữ Trung Bộ).
  24. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Ngũ Trợt.
  25. Lươn
    Loài cá nước ngọt, thân hình trụ, dài khoảng 24-40 cm, đuôi vót nhọn, thoạt nhìn có hình dạng như rắn. Lươn không có vảy, da trơn có nhớt, màu nâu vàng, sống chui rúc trong bùn ở đáy ao, đầm lầy, kênh mương, hay ruộng lúa. Lươn kiếm ăn ban đêm, thức ăn của chúng là các loài cá, giun và giáp xác nhỏ.

    Ở nước ta, lươn là một loại thủy sản phổ biến, món ăn từ lươn thường được coi là đặc sản. Lươn được chế biến thành nhiều món ngon như: cháo lươn, miến lươn, lươn xào...

    Con lươn

    Con lươn

  26. Mua
    Một loại cây thấp mọc hoang, nở hoa màu tím nhạt rất đẹp (nên thường bị lầm với hoa sim).

    Hoa mua

    Hoa mua

  27. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Cửu Chùa.
  28. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Ba Gà.
  29. Bánh tráng
    Miền Trung và miền Nam gọi là bánh tráng, miền Bắc gọi là bánh đa. Đây một dạng loại bánh làm từ bột gạo, tráng mỏng, phơi khô, khi ăn có thể nướng giòn hoặc ngâm sơ với nước cho mềm để cuốn các thức ăn khác. Ngoài ra, bánh tráng còn có thể được làm với các thành phần khác để tạo thành bánh tráng mè, bánh tráng đường, bánh tráng dừa... mỗi loại có hương vị khác nhau.

    Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng

    Bánh tráng phơi sương Trảng Bàng

  30. Khi hát bài chòi, bài này được dùng để báo con Nhì Bánh (Bánh Hai).