Ta thường nghe Hà Nội có năm cửa ô, có lẽ là từ ca khúc Tiến về Hà Nội của nhạc sĩ Văn Cao: "Năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về, như đài hoa đón mừng nở năm cánh vàng..." và các sáng tác thơ văn thế kỷ 20 lấy cảm hứng từ ngôi sao vàng năm cánh trên quốc kỳ Việt Nam. Tuy nhiên, theo sách Bắc thành dư địa chí soạn hồi đầu thế kỷ 19, Hà Nội có 21 cửa ô. Bản đồ Tòa thành Hà Nội dựng năm 1831 có ghi vị trí và tên 16 cửa ô. Bản đồ Tỉnh thành Hà Nội vẽ năm 1866 đời Tự Đức chỉ còn 15 cửa ô.

Thời xưa, các cửa ô là cửa ra vào kinh thành, có cổng ba cửa, có vọng lầu, xây bằng gạch vồ nâu đỏ. Đến nay, chỉ sót lại duy nhất Ô Quan Chưởng là giữ được hình tích cũ. Các cửa ô còn lại chỉ còn là địa danh của một số phố phường.

Có một bài ca dao nhắc đến năm cửa ô Hà Nội.