Hệ thống chú thích

  1. Vườn hoa Cửa Nam
    Còn có tên gọi khác là vườn hoa Bách Việt, ở góc các phố Hàng Bông, Tràng Thi, Cửa Nam, Thợ Nhuộm. Nhiều tài liệu nói đây là nơi vua Lê Thánh Tông từng cho dựng Quảng Văn Đình để niêm yết các chính lệnh triều đình, đến cuối thời Lê đổi tên thành Quảng Minh Đình. Thời Pháp thuộc nơi đây bị đổi tên thành vườn hoa Nây-rê (square Neyret), ở giữa vườn hoa chúng dựng tượng nữ thần Tự do chở từ Pháp sang, dân ta gọi là tượng đầm xòe, cứ chiều chủ nhật lại có một dàn quân nhạc tới thổi kèn "góp vui."

    Nhớ Quảng Văn Đình, tớ đến nghe
    Câu kê chẳng thấy, thấy Đầm xòe
    Thệp điều bặt tiếng ê a giảng
    Choáng váng kèn Tây rúc tí toe...
    (Thơ khuyết danh)

    Tượng Nữ thần Tự do (tượng me đầm) ở vườn hoa cửa Nam

    Tượng Nữ thần Tự do (tượng me đầm) ở vườn hoa cửa Nam

  2. Vườn khơi
    Chú thích này đang để ngỏ. Nếu bạn có thông tin về Vườn khơi, hãy đóng góp cho chúng tôi.
  3. Vuông
    Đơn vị dân gian dùng để đo vải, bằng bề ngang (hoặc khổ) của tấm vải (vuông vải, vuông nhiễu).
  4. Vượng
    Tốt, mạnh (từ Hán Việt).
  5. Vương Khải
    Quan Hậu tướng quân nhà Tây Tấn trong lịch sử Trung Quốc, em của Văn Minh hoàng hậu, nhà rất giàu có, ăn chơi xa xỉ. Ông và Thạch Sùng từng có cuộc thi xem nhà ai có nhiều của báu hơn. Ở Nam Bộ, tên ông này cũng được phát âm thành Dương Khởi.
  6. Vuông tròn
    Toàn vẹn, tốt đẹp về mọi mặt.
  7. Vương Tử Trực
    Tên một nhân vật trong truyện thơ Nôm Lục Vân Tiên. Tử Trực gặp gỡ Vân Tiên tại nhà Võ công, hai người kết nghĩa anh em và cùng lên kinh đi thi. Tử Trực là người trượng nghĩa, khảng khái, khi Võ công ngỏ ý muốn gả người con gái (trước đó đã hứa gả cho Vân Tiên) cho mình, chàng đã nổi giận mắng Võ công.

    Trực rằng: "Ai Lữ Phụng Tiên?
    Hòng toan đem thói Ðiêu Thuyền trêu ngươi.
    Mồ chồng ngọn cỏ còn tươi,
    Lòng nào mà lỡ buông lời nguyệt hoa?
    Hổ han vậy cũng người ta,
    So loài cầm thú vậy mà khác chi?
    Vân Tiên! Anh hỡi cố tri
    Suối vàng có biết sự ni chăng là?"
    Tay lau nước mắt trở ra,
    Về nhà sắm sửa tìm qua Ðông Thành.

  8. Vượt biên
    Trốn ra nước ngoài.
  9. Vượt cạn
    Chỉ việc sinh nở.
  10. Vượt Vũ môn
    Ở thượng lưu sông Hoàng Hà (giữa huyện Hà Tân, Sơn Tây và Hán Thành, Thiểm Tây, Trung Quốc) có mõm đá như hình cái cửa. Tương truyền thời thượng cổ vua Vũ nhà Hạ trị thủy đã đục phá mõm đá này cho rộng ra, nên gọi là Vũ môn (cửa vua Vũ), cũng gọi là Cửa Vũ hay Cửa Võ. Theo Tam Tần Ký và Thủy Kinh Chú thì Vũ môn có sóng dữ, hàng năm vào tiết tháng ba cá chép khắp nơi kéo về vượt qua Vũ môn, con nào nhảy qua được thì hóa rồng. Nhân đó, cửa Vũ dùng chỉ chốn trường thi và thi đỗ gọi là vượt Vũ môn.

    Theo Đại Nam nhất thống chí thì ở nước ta cũng có Vũ môn ở dãy núi Khai Trường huyện Hương Khê, Hà Tĩnh. Đây là dòng suối có ba bậc. Tương truyền hàng năm đến tháng 4 mưa to, có nước nguồn thì cá chép ngược dòng chảy qua Vũ môn để hóa rồng.

  11. Vụt
    Vứt (phương ngữ Trung Bộ, thường được phát âm thành dụt).
  12. Xã
    Người có chức vị trong làng xã ngày xưa.
  13. Xá
    Vái.
  14. Xa
    Đồ dùng để kéo sợi dệt vải.
  15. Xà
    Con rắn (từ Hán Việt).
  16. Xạ
    Chất có mùi thơm của hươu xạ và một số loài cầy tiết ra, dùng làm hương liệu hoặc làm thuốc.
  17. Xà bần
    Đồ phế thải như gạch ngói, vôi vữa... từ các công trình xây dựng, cũng có thể hiểu rộng là rác rến. Từ này có gốc từ tiếng Trung Quốc thập bình 什平, nghĩa là "nhiều món trộn lẫn với nhau," dùng chỉ đồ ăn vụn, đồ thừa.
  18. Xà beng
    Thanh sắt dài có một đầu nhọn hay bẹt, dùng để đào lỗ hoặc nạy, bẩy vật nặng.

    Xà beng

    Xà beng

  19. Xa Cừ
    Một hòn núi thuộc tỉnh Khánh Hoà, có màu sắc óng ánh như xa cừ (xà cừ) khi mặt trời xuống.
  20. Xã Đoài
    Tên Nôm của xã Nghi Diên, hay thuộc huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An . Tại đây có giống cam gọi là cam Xã Đoài, nổi tiếng thơm ngọt.

    Cam Xã Đoài chín mọng (Ảnh: Hồ Văn)

    Cam Xã Đoài chín mọng (Ảnh: Hồ Văn)