Nguiễn Sơn

Về vườn

Bài đóng góp:

Chú thích

  1. Mần
    Làm (phương ngữ Trung và Nam Bộ). Như mần ăn, mần việc, đi mần...
  2. Khắc
    Đơn vị tính thời gian ban ngày thời xưa. Người xưa chia ban ngày ra thành sáu khắc (đêm năm canh, ngày sáu khắc). Theo Lý Thái Thuận, khắc một là giờ Mão/Mạo (5h-7h), khắc hai là giờ Thìn (7h-9h), khắc ba là giờ Tị (9h-11h), khắc tư là giờ Ngọ (11h-13h), khắc năm là giờ Mùi (13-15h), khắc sáu là giờ Thân (15-17h). Theo đó, giờ Dậu (17-19h) không thuộc về ngày cũng như đêm. Xem thêm chú thích Canh.
  3. Sam
    Một sinh vật biển thuộc bộ giáp xác. Sam thường đi thành cặp ở dưới nước, lúc nào con sam đực cũng ôm lấy con sam cái, gọi là đôi sam. Dân gian ta có thành ngữ "thương như sam" hoặc "dính như sam."

    Đôi sam

    Đôi sam

  4. Chó ăn vụng bột
    Chỉ những chứng cứ sờ sờ, rành rành.
  5. Chạ
    Hỗn tạp, chung lộn.
  6. Ngoan
    Giỏi giang, lanh lợi (từ cổ).
  7. Con trai đen dái, con gái đen đầu
    Những dấu hiệu đứa trẻ sẽ sống thọ (quan niệm dân gian).
  8. Đặng
    Được, để, nhằm (từ cũ, phương ngữ).
  9. Khuây
    Làm lơ, lảng đi, bỏ qua, không nghĩ tới.
  10. Đặng buồng này khuây buồng nọ
    Chê thói vong ân, tương tự câu Có mới nới cũ.
  11. Đạn ăn lên, tên ăn xuống
    Quy luật khi bắn súng, bắn tên.
  12. Nhởi
    Chơi (phương ngữ Trung Bộ).
  13. Ló
    Lúa (phương ngữ Bắc Trung Bộ).
  14. Lạc
    Một loại cây lương thực ngắn ngày thuộc họ đậu, rất phổ biến trong đời sống của người dân Việt Nam. Lạc cho củ (thật ra là quả) mọc ngầm dưới đất, có vỏ cứng. Hạt lạc có thể dùng để ăn hoặc lấy dầu, vỏ lạc có thể ép làm bánh cho gia súc, thân và lá làm củi đốt. Ở miền Trung và miền Nam, lạc được gọi là đậu phộng, một số nơi phát âm thành đậu phụng.

    Hạt lạc (đậu phộng)

    Hạt lạc (đậu phộng)

  15. Đặng chẳng mừng, mất chẳng lo
    Vô tâm, được mất chẳng hề gì.
  16. Đau lòng súng súng nổ, đau lòng gỗ gỗ kêu
    Đau thì tự nhiên phải rên la, không nín thinh được.
  17. Rau sam
    Một loại cỏ dại sống quanh năm ở những vùng ẩm mát như bờ ruộng, bờ mương, ven đường hoặc mọc xen kẽ trong những luống hoa màu. Thân gồm nhiều cành màu đỏ nhạt, lá hình bầu dục, phiến lá dày, mặt láng, mọc bò lan trên mặt đất. Rau sam có thể dùng để ăn như những loại rau trồng khác. Rau sam phơi khô dùng làm thuốc.

    Rau sam

    Rau sam

  18. Đau chóng dã chầy
    Đau ốm có khi phải lâu mới khỏi (dã chầy). Thường để động viên người bệnh không nên sốt ruột khi thấy bệnh lâu hết.
  19. Khôn
    Khó mà, không thể.
  20. Đi khôn đứt, bứt khôn rời
    Bịn rịn, lưu luyến nhau.
  21. Đẻ sau khôn trước
    Khen kẻ hậu sinh giỏi giang, thông minh.
  22. Đứa có tình rình đứa có ý
    Thói thường suy bụng ta ra bụng người, đã có ý gian thì hay để ý dè chừng vì cho rằng người khác cũng như mình.
  23. Bất trung
    Không trung thành (từ Hán Việt).
  24. Quân tử
    Hình mẫu con người lí tưởng theo Nho giáo. Quân tử là người ngay thẳng, đứng đắn, công khai theo lẽ phải, trung thực và cẩn trọng.
  25. Tiểu nhân
    Một khái niệm của Nho giáo, chỉ những người hèn hạ, thiếu nhân cách, không có những phẩm chất cao thượng và lí tưởng lớn. Trái nghĩa với tiểu nhân là quân tử.
  26. Đòn xóc
    Vật dụng thường làm từ một đoạn tre, hai đầu vót nhọn, dùng để xóc gánh lúa, cỏ, mía...

    Dùng đòn xóc

    Dùng đòn xóc