Hệ thống chú thích

  1. Một đứa cháu bằng sáu đứa kẻ cướp
    Cháu chắt, họ hàng trong nhà phá hại, gây phiền nhiễu.
  2. Một giỏ cá mua không bằng cái cua ao Láng
    Theo Tân biên Nam Định tỉnh địa dư chí lược của Khiếu Năng Tĩnh: Tại xứ Hậu Đồng xã Trí An có cái ao Láng có giống cá cua ăn rất thơm ngon.
  3. Một hóa long, hai xong máu
    Hoặc là đạt được thành tựu (hóa long), hoặc là chết (xong máu). Tương tự như câu Một xanh cỏ, hai đỏ ngực.
  4. Một kiểng hai huê
    Cũng phát âm thành "một kiểng hai quê" ở Nam Bộ, nghĩa là một cây (cảnh) có hai bông hoa, nghĩa bóng chỉ chuyện một chồng hai vợ. Còn có nghĩa một xứ sở mà hai quê hương, chỉ cảnh tha hương, lênh đênh rày đây mai đó.
  5. Một lần cất nhà bằng ba lần cha chết
    Ở Bình Định, xây nhà lá mái rất kì công và là một dịp trọng đại trong đời người.
  6. Một lần thì kín, chín lần thì hở
    Câu này có hai cách giải nghĩa:

    1. Người khéo gói một lần là kín, người vụng gói nhiều lần vẫn hở.
    2. Việc làm vụng trộm nhiều lần sẽ bị phát hiện, không thể giấu mãi được.

  7. Mót lúa
    Tìm nhặt những bông lúa còn sót trên đồng ruộng đã gặt xong. Đây là công việc cực nhọc, người mót lúa thường phải lang thang tìm kiếm qua nhiều cánh đồng mới có đủ ăn.
  8. Một mất mười ngờ
    Khi mất của, người ta rất dễ ngờ vực, nhiều khi lung tung thiếu căn cứ.
  9. Một sao, ao nước
    Nếu ban đêm vắng sao ("một" là từ Hán Việt, ở đây mang nghĩa "chết, mất") thì hôm sau sẽ có mưa lớn.
  10. Một thăng gạo ơn hơn đấu gạo thù
    Giúp người một thăng gạo khi đói, người ta sẽ biết ơn. Nhưng nếu cứ tiếp tục cho gạo, dần dà người nhận sẽ xem đó là chuyện đương nhiên, đến khi không được giúp nữa sẽ sinh hận.
  11. Một tiếng gà gáy sáu huyện cùng nghe
    Chỉ vùng ngã ba Bông thuộc tỉnh Thanh Hóa, tiếp giáp với các xã Hà Sơn (huyện Hà Trung), Hoằng Khánh (Hoằng Hóa), Châu Lộc (Hậu Lộc), Vĩnh An (Vĩnh Lộc), Định Công (Yên Định), và Thiệu Quang (Thiệu Hóa).
  12. Một xanh cỏ, hai đỏ ngực
    Hoặc là chết ở chiến trường (xanh cỏ), hoặc là trở thành anh hùng sống sót trở về (ngực đỏ huân chương).
  13. Một xương một thịt
    Anh chị em cùng một cha mẹ mà ra.
  14. Mủ
    Mụ ấy.
  15. Mủ
    Nhựa cây.
  16. Mự
    Mợ (phương ngữ).
  17. Mù
    Sương (phương ngữ Trung và Nam Bộ).
  18. Mũ bình thiên
    Kiểu mũ của vua chúa đội thời phong kiến.

    Mũ bình thiên

    Mũ bình thiên

  19. Mụ Bồng
    Theo Lịch sử Việt Nam trong tục ngữ, ca dao (Nguyễn Nghĩa Dân): Cô Bồng là vợ lẽ Hoàng Cao Khải, lợi dụng chồng làm quan to, xoay xở trở nên giàu có.
  20. Mủ di
    Học giả Thuần Phong cho rằng đây là cách nói trại từ tiếng Pháp musique (âm nhạc).