Chú thích

1. Heo may

   Một loại gió nhẹ, hơi lạnh và khô, thường thổi vào mùa thu.

   Chỉ còn anh và em
   Cùng tình yêu ở lại…
   - Kìa bao người yêu mới
   Đi qua cùng heo may.
   (Thơ tình cuối mùa thu - Xuân Quỳnh)

2. Gió nồm

   Loại gió mát và ẩm ướt thổi từ phía đông nam tới, thường vào mùa hạ.

3. Ve

   Ve vãn, tán tỉnh.

4. Khi trồng cây ăn trái nên trồng thưa vừa đủ để tán cây này không chạm vào hay che phủ tán cây kia, tránh được việc ngăn sáng lẫn nhau. Cũng vậy, khi đào ao nuôi cá thì ao phải đủ rộng để cá có thể phát triển tốt.

5. Khơi

   Vùng biển ở xa bờ.

6. Lộng

   Vùng biển gần bờ, phân biệt với khơi.

7. Kết nguyền

   Nguyện kết nghĩa (vợ chồng) với nhau.

8. Giang

   Sông lớn (từ Hán Việt).

9. Có bản chép: thủng thẳng

10. Ghe lườn

    Loại thuyền độc mộc, dùng để chuyên chở (nhất là chở lúa) trong các kênh rạch vùng Tây Nam Bộ. Ghe lườn này có dáng thuôn dài, mũi nhọn để dễ di chuyển trên các dòng nước hẹp, nhưng cũng vì thế mà dễ bị lật, chìm.

11. Mốc thích

    Mốc thếch, mốc đến trắng xám ra (phương ngữ Nam Bộ).

12. Chơm bơm

    Bù xù. Cũng nói là chôm bôm (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

13. Vại

    Đồ đựng bằng sành, gốm, hình trụ, lòng sâu, để đựng nước hoặc mắm.

    

    Vại nước

14. Chĩnh

    Đồ đựng bằng sành hoặc đất nung, miệng hơi thu lại, đáy thót, nhỏ hơn chum. Xem thêm Cái chum

15. Cao lương mĩ vị

    Món ăn ngon và quý nói chung (chữ Hán).

16. Lụy

    Nhẫn nhịn, chiều theo ý người khác vì cần nhờ vả họ.

17. Đa

    Một loại cây thân thuộc, được coi như biểu tượng của làng quê Việt Nam, cùng với giếng nước và sân đình. Cây đa cổ thụ có tán rất rộng, có nhiều gốc và rễ phụ. Ở một số địa phương, cây đa còn được gọi là cây đa đa, hoặc cây da. Theo học giả An Chi, tên cây bắt nguồn từ đa căn thụ 多根樹 (cây nhiều rễ), “một hình thức dân dã mà văn chương Phật giáo dùng để mô tả và gọi tên cây một cách súc tích nhất có thể có.”

    

    Cây đa Tân Trào

18. Thiên hạ

    Toàn bộ mọi vật, mọi người. Đây là một khái niệm có gốc từ Trung Quốc (thiên 天 (trời) hạ 下 (ở dưới), nghĩa đen là "dưới gầm trời").

    "Nào ta biết đâu một người như thầy quản đây mà lại có những sở thích cao quý như vậy. Thiếu chút nữa, ta phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ." (Chữ người tử tù - Nguyễn Tuân)

19. Bàng

    Một loài cây thân gỗ lớn, có tán lá rộng nên thường được trồng để lấy bóng râm và làm cảnh. Quả ăn được và có vị hơi chua. Vào mùa đông, lá bàng chuyển sang màu đỏ trước khi rụng.

    

    Cây bàng

20. Trúc

    Một loại cây giống tre, mọc thành bụi, lá nhỏ và thưa hơn lá tre. Do trúc có dáng đẹp nên được trồng làm cây cảnh. Trong văn chương ngày xưa, trúc thường được dùng tượng trưng cho hình ảnh người quân tử, hoặc người con gái.

    

    Tranh thủy mặc vẽ trúc

21. Trực tiết

    Cái đốt cây tre thẳng (từ Hán Việt). Nghĩa bóng chỉ lòng ngay thẳng.

22. Đủng đỉnh

    Còn gọi là cây đùng đình hay cây móc, là môt loài cây thuộc họ cau, lá cây có hình dáng giống như đuôi cá. Cây đủng đỉnh mọc hoang tại miền Nam nước ta. Trước đây, dân Nam Bộ thường dùng lá cây đủng đỉnh để làm cổng chào trong đám cưới.

    

    Cây đủng đỉnh

23. Tề

    Kìa (phương ngữ miền Trung).

24. Hiền thê

    Vợ hiền (từ Hán Việt).

25. Mô

    Đâu, nào (phương ngữ Trung Bộ).

26. Kháp

    Khớp, ăn khít vào nhau. Cũng dùng với nghĩa là "gặp mặt."

27. Từng

    Tầng (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

28. Thầy

    Cha, bố (phương ngữ một số địa phương Bắc và Bắc Trung Bộ).

29. Vãi

    Người phụ nữ chuyên giúp việc và quét dọn trong chùa nhưng không tu hành.

30. Ngãi

    Nghĩa, tình nghĩa (phương ngữ Trung và Nam Bộ).

31. Củ lang

    Củ khoai lang.

32. Bủa

    Từ từ Hán Việt bố, nghĩa là giăng ra trên một diện tích rộng lớn (bủa lưới, vây bủa, sóng bủa...).

33. Cựu ngãi

    Người tình cũ (phương ngữ Nam Bộ).

34. Vãng lai

    Đi lại (từ Hán Việt).

35. Đỗ quyên

    Có giả thuyết cho là chim cuốc. Theo hai học giả Đào Duy Anh và An Chi thì chim quyên là chim tu hú. Hình ảnh chim quyên trong ca dao dân ca thường tượng trưng cho những điều tốt đẹp.

    

    Chim tu hú

36. Riềng

    Một loại cây thuộc họ gừng, mọc hoang hoặc được trồng để lấy củ. Trong y học cổ truyền, củ riềng có vị cay thơm, tính ấm, chữa được đau bụng. Riềng cũng là một gia vị không thể thiếu trong món thịt chó, rất phổ biến ở các vùng quê Bắc Bộ.

    

    Củ riềng

    

    Hoa riềng nếp